شیوه تربیت اسلامی کودکان 2

شیوه تربیت اسلامی کودکان 2تغذیه از طریق پاک و حلال......پس از تولد......نامگذاری......بازی با کودک.....محبت و ابزار دوستی......در ادامه مطلب ........... تغذیه از طریق پاک و حلال اسلام اضافه بر آنچه که دانشمندان تغذیه آن را رد و یا قبول می کنند عنایت و توجه دارد به یک سلسله مسائل تغذیه ای که تأثیر نیک و یا بد دارند و در خلق و خوی فرزند در دوران شکل گیری جنین مؤثراند و سرنوشت او را در آینده رقم می زنند. گمان نمی رود که این تأثیرها و نتایج در آزمایشگاه علوم ظاهری شناخته شود. طبق فرمایش پیامبر اسلام(ص) شقاوت و سعادت انسان بستگی به رَحِم مادر و دوران جنینی کودک دارد. در این دوران پدر و مادر باید به این مراقبت ها اهمیت بیشتری بدهند. یکی از آن مسائل، تغذیه پدر و مادر از غذاهای پاک و حلال است. لقمه ناپاک و حرام، در گوشت و خون والدین نفوذ کرده و از طریق آمیزش به جنین انتقال یافته و یک موجود مبتلا به ویروس و یک جنین مبتلا به امراض و ناپاکی شکل می گیرد که پالایش و تهذیب و تزکیه او پس از تولد بسیار مشکل است. ناگفته نماند پدر نقش اول را ایفا می کند. پدر هرچه پرهیزگارتر، فرزند شایسته تر، سالم تر، صالح تر، و مطمئن تر و بهتر و در مرحله ی دوم این مادر است که باید مراقبت های ویژه از جنین داشته باشد. یک مدرک قابل توجه در تاریخ زندگانی پیامبر اسلام(ص) آمده است که پس از آنکه آن حضرت با خدیجه(س) ازدواج کردند، پیش از انعقاد نطفه ی حضرت زهرا(س) از جانب خداوند به پیامبر(ص) دستور داده شد که چهل شبانه روز باید دور از خدیجه باشد. در این مدت شب ها به عبادت پرداخته و روزها در روزه باشد. در شب چهلم با خرما و انگور بهشتی و به نقلی با سیب بهشتی افطار کرد و به نزد خدیجه رفت و نور فاطمه به رَحِم خدیجه منتقل شد.(15) فاطمه کیست و چگونه زنی است و حاصل آن گونه وصلت چه شد؟ و چگونه فرزندی برای پدر و مادرش و چگونه مادری برای امامان شد؟ علاقه مندان برای کسب اطلاعات بیشتر می توانند به کتاب هایی که در زمینه ی زندگانی پیشوایان و ائمه اطهار(علیهم السلام) تدوین یافته، مراجعه کنند. البته در این خصوص مدارک و شواهد حدیثی و تاریخی فراوان است که در اینجا به عنوان الگو و نمونه به یک جریان تاریخی از زندگانی پیشوای عالی بشریت اشاره شد، که خود فرمود: من الگوی بسیار عالی برای شما هستم. ریزه کاری ها و حساسیت های قابل توجهی که اسلام در این باره دارد در حیات بشر و سرنوشت او بسیار مؤثر است و در هیچ مکتب و مسلکی دیده نشده است. چرا که او از یک مکان بسیار مقدس آمده و برگشت او هم باید به همان جا به قداست و پاکی و تنزه باشد. زمین شوره سنبل بر نیارد در او تخم عمل ضایع مگردان «سعدی» پیامبر اسلام(ص) فرمود: أَلشَّقی مَنْ شَقِی فی بَطْنِ أُمِّهِ وَ السَّعیدُ مَنْ سَعِدَ فی بَطْنِ أُمِّهِ؛(16) انسانِ بدبخت، در شکمِ مادرش بدبخت است و انسانِ خوشبخت، در شکمِ مادرش خوشبخت است. با توجه به مباحث ذکر شده، مراقبت در دوران انعقاد نطفه و در دوران بارداری برای والدین حائز اهمیت است.   پس از تولد فرزندخواهی در فطرت بشر نهفته است. لذا پس از وصلت یک زن و مرد توسط دستان پرقدرت آفریدگار، این موجود دوست داشتنی ریشه ی ایجاد و خلقتش در اعماق جان و روح مادر به بار می نشیند، و پس از سپری شدن دوران جنینی، کودک از عالم رَحِم به عالم بزرگتر یعنی دنیای پهناور و محل زندگی آنها قدم می گذارد و امید و ادامه ی زندگی بیشتر می شود و حلاوت حیات در کام آنها افزون می گردد. اما او نوپاست، احتیاج به غذا که عبارت از شیر گوارای مادر است، دارد و همین طور احتیاج به مراقبت. کودک علاوه بر آنکه یک نعمت و رحمت است وجودش علت و حکمت نیز هست، بالاتر از آن امانت الهی است در دستان پدر و مادر، آنها در قبال او مسئولیت دارند، همان طور که ذکر شد در دوران انعقاد نطفه و بارداری مراقبت بیشتری دارد. مراقبت غذایی، مراقبت روحی، عمده وظایف پدر و مادر در این دوران می باشد. اسلام دستور داده است که مادران از زمان تولد کودک، به مدت دو سال تمام - آن هم از شیر خود - او را شیر دهند.(17) سرپیچی و تخطّی از این امر، فوق العاده به ضرر کودک تمام می شود. هم چنین همراه بودن مادر در این مدت با کودک الزامی است، به غیر از زمانی که کودک در خواب است، خوب است مادر همیشه فرزند را در کنار خود داشته باشد. پس از سپری شدن دوران کودکی - یعنی دو سال شیرخوارگی - تربیت ها و مراقبت های ویژه ای را می طلبد. پدر و مادر در زمانی که کودک به هوشیاری لازم رسیده است، باید در اعمال و رفتار خود در محیط خانه و در کنار کودک محتاط و جانبدار باشند. حرکات و سکنات و رفتار توأم با حیا و حجب و عفاف، داشته باشند. البته مطالب بسیار ظریفی در اینجا هست که در کتب اخلاقی و فقهی شیعه به آنها اشاره شده است. علاقه مندان می توانند به کتاب های مربوطه، مخصوصاً کتاب شهید پاک نژاد(18) مراجعه کنند. در اینجا فقط به اهمیت تربیت کودک اشاره می کنیم و از منابع اسلامی استمداد می جوییم. پیشتر بیان شد که فرزند در دستان والدین امانت الهی می باشد. پس ضرورت ایجاب می کند که از آن امانت به نحو احسن و طبق راهنمایی های مذهب، حراست و نگهداری نموده و او را صحیح و سالم به صاحب اصلی یعنی خداوند تحویل دهد. خوب تربیت کردن آنها در پیشگاه خداوند پاداش خوب دارد و بد تربیت کردن آنها پاداش بد. اینک به بعضی از ارشادهای بزرگان اسلام اشاره می کنیم: پیامبر اسلام(ص) فرمود: أَلْزِمُوا أَوْلادَکمْ وَ أَحسِنُوا آدابَهُمْ، فَإِنَّ أَوْلادَکمْ هَدِیةٌ إِلَیکمْ؛(19) مراقب کودکان خود باشید و آنها را خوب تربیت کنید، چون آنها هدیه ای هستند از جانب خداوند برای شما. امام علی(ع) فرمود: وَ إِنَّما قَلْبُ الْحَدَثِ کالاَرْضِ الْخالِیةِ ما اُلْقِی فیها مِنْ شِیءٍ قَبِلَتْهُ؛(20) پسرم! قلب فرزند نورس مانند زمین خالی است، خالی از بذر و گیاه، هر تخمی که در آن بیفشانی، همان می روید. پیامبر اکرم(ص) فرمود: اکرِموا أَوْلادَکمْ وَ أَحْسِنُوا آدابَهُمْ یغْفِرْ لَکمْ؛(21)فرزندان خود را عزیز بدارید و آنها را خوب تربیت کنید. امام صادق(ع) فرمود: إِنَّ اللهَ عَزَّوّجَلَّ لَیرْحَمُ الْرَّجُلَ لِشَّدَةِ حُبِّهِ لِوَلَدِهِ؛(22)خداوند به مردی که به فرزندش و کودکش محبت کند، رحم می کند. امام سجاد(ع) فرمود: وَ إِنَّک مَسْئُولٌ عَمّا وَلَّیتَهُ بِهِ مِنْ حُسنِ الادَبِ وَ الْدّلالَةِ عَلی رَبِّهِ؛(23)تو در مقابل کسی که ولایت او را به عهده گرفته ای، مسئول هستی، اینکه او را خوب تربیت کنی و به سوی خدایش راهنمایی کنی. امام صادق(ع) فرمود: قالَ لُقْمانُ یا بُنَی إِنْ تَأَدَّبْتَ صَغیراً إِنْتَفَعْتَ بِهِ کبیراً وَ مَنْ عَنی بِالادَبِ إِهْتَمَّ بِهِ وَ مَنْ إِهْتَمَّ بِهِ تَکلَّفَ عِلْمَهُ وَ مَنْ تَکلَّفَ عِلْمَهُ إشْتَدَّ لَهُ طَلَبَهُ وَ مَنْ إشْتَدَّ لَهُ طَلَبُهُ أَدْرَک بِهِ مَنْفَعَتْهُ؛(24)لقمان به فرزندش فرمود: فرزند! اگر کودکی را تربیت کردی در بزرگی از آن بهره خواهی برد و کسی که به تربیت کودک توجه کند به او کمک کرده است، و کسی که به او کمک کند علم و دانش او را عهده دار شده است و کسی که علم او را به عهده گرفته، تلاش و کوشش او را افزون نموده سود آن را به وسیله ی آن درک کرده است. امام سجاد(ع) فرمود: فَأَعْمَلْ فی أَمْرِهِ عَمَلَ الْمُتَزَینِ بُحُسْنِ اَثَرِهِ عَلَیهِ فی عاجِلِ الدُّنْیا؛(25)در امر کودک مانند کسی عمل کن که کار خود را برای بهتر کردن و باارزش جلوه دادن تزیین می کند.   نامگذاری نام و نامگذاری در فرهنگ عمومی دنیا جایگاه ویژه ای برای خود دارد. وجه تمایز انسان ها و سایر موجودات این است که با اسم از یکدیگر شناخته می شوند. در اسلام، نامگذاری و انتخاب اسم، از یک ویژگی خاص برخوردار است. آیین و مراسم نامگذاری و انتخاب نوع اسم در اسلام، یک فرهنگ قابل توجه به شمار می رود. از اولین روزی که کودک قدم به دنیا می گذارد، در اسلام عنایت شده است که تا سه روز اسم کودک گذاشته شود. سیره ی پیشوای بزرگ اسلام، پیامبر اکرم(ص) این بوده است که هنگام نامگذاری کودک، ابتدا اذان به گوش راست او، و سپس اقامه به گوش چپ او می خواند و آن گاه نام کودک را می نهاد و حضرت فرموده است: که پیروانشان یا نام ایشان را و یا نام یکی از پیشوایان معصوم اسلام را بر فرزندشان بگذارند.(26) هم چنین فرموده است: بهترین و زیباترین نام را برای فرزندان خود برگزینید و از انتخاب نام های زشت و مسخره آمیز و ناپسند پرهیز کنید،(27) و شخص حضرت سیره اش این بوده است که اگر نام کسی و یا شهری، زشت بود اقدام به تغییر آن می کرد و نام بهتری برای آن انتخاب می فرمود. به همین خاطر، اسلام یکی از وظایف پدر ومادر را نسبت به فرزند، انتخاب نام نیک قرار داده است. امام صادق(ع) فرمود: اَوَّلُ ما یبرُّ الرَّجُلُ وَلَدَهُ أن یسَمَّیهُ بِاِسْمٍ حَسَنٍ فَلْیحْسنَ اَحَدُکمْ اِسْمِ وَلَدِهِ؛(28) اولین قدم خوبی که انسان بر می دارد این است که نام نیک به فرزند خود بگذارد، پس در این کار نیک کوتاهی نکنید. امام صادق(ع) فرمود: مَنْ وُلِدَ لَهُ اَرْبَعَةُ اَوْلادِ لَمْ یسمَّ اَحَدهُمِ بِاِسْمی فَقَدْ جَفانی؛(29) پیامبر خدا(ص) فرمود: هرکس چهار فرزند داشته باشد و نام مرا بر یکی از آنها نگذارد بر من ستم کرده است. امام صادق(ع) فرمود: أَنَ رَسُولَ اللهِ کانَ یغَیرُ الاَسْماءَ الْقَبیحَةَ فِی الْرِّجالِ وَ الْبُلدانِ؛(30) رسول خدا(ص) نام های زشت را تغییر می داد. هم نام شهرها را و هم نام انسان ها را. این مسائل علاوه بر اینکه یک برنامه ی ظاهری و تشریفی که در اسلام و در میان مسلمانان وجود دارد، حکایت از یک برنامه ی واقعی و معنوی و درونی نیز دارد، برای کسی که در دارالاسلام زندگی می کند. یک هویت و کیش است و یک شعار مذهبی است و اعلان حضور و عرضه ی وجود و اظهار وجود و هستی و زنده بودن است و شعائر دینی است، بر کسی که عِرق مذهبی و دینی دارد و زنده نگه داشتن آثار نبوت است. پیش از نامگذاری، اسلام به یک برنامه ی ظریفی نیز مسلمانان را توجه داده است و آن، این است که وقتی کودک به دنیا آمد کام او را با تربت امام حسین(ع) متبرک کنند.  بازی با کودکطبیعت کودک مانند سایر موجودات که شروع به رشد می کنند نیاز به نوازش دارد. تحرک و جنب و جوش، اگر در طبیعت نباشد، امکان رشد وجود ندارد. لذا بازی با کودک، احتیاج طبیعی اوست. تحرک، خنده، بازی و ... موجب رشد و بالندگی او می شود و از نظر روحی و روانی تأثیر فوق العاده ای دارد و از ناحیه ی دین اسلام به این امر توجه و عنایت خاصی شده است.پیامبر اسلام(ص) فرمود:مَنْ کانَ لَهُ وَلَدٌ صَبّا؛(31)کسی که کودک دارد باید در پرورش وی، کودکانه رفتار کند.امام صادق(ع) فرمود:دَعْ إبْنَک یلْعَبُ سَبْعَ سَنینَ؛(32) بگذار فرزندت تا هفت سالگی بازی کند.سیره و روش پیامبر اسلام(ص) برای پیروانش درس بزرگی است. ایشان خود، امام حسن و امام حسین را به دوش می گرفت و با آنها بازی می کرد. این کار لازمه ی دوران حیات کودکی با فرزند است.بازی والدین با کودک به نحو مشروع و بدون افراط و تفریط باید در برنامه ی زندگی روزانه قرار داده شود و هم چنین خریدن اسباب بازی مناسب و در خور شأن اقتصادی پدر و مادر و در خور شأن کودک لازم است.محبت و ابزار دوستیپایه ی حیات بشری بسته به محبت است، محبت به هر کسی که باشد کاری است به یاد ماندنی و فراموش ناشدنی. این محبت است که یک عمر، انسان را در حفاظ خود محکم و سالم نگه می دارد و سلامت حیات او را بیمه می کند و در سرنوشت او نقش مهمی را ایفا می کند و ریشه ی عمیق روانی و روحی دارد. محبت، یک مسئله فطری است و بشر طالب آن است. او از پدر و مادر توقع دارد، و دیگران در این باره در حاشیه قرار دارند.پناهنگاه یک کودک در کانون گرم خانواده از طریق محبت است. اگر او در خانواده ی خود محبت نبیند به دیگران پناه خواهد برد، به کسانی که به او محبت کنند. فرق نمی کند که این محبت در طول حیات او به نفع او باشد یا به زیان او.متأسفانه امروزه بیشتر انحرافات و بزه کاری های جوانان و نوجوانان در جامعه از کسانی بروز می کند که در دوران کودکی و پس از آن فاقد محبت از جانب والدین خود بوده اند. توجه به این امر بسیار لازم و ضروری می نماید، آن هم محبتی که به نفع فرزند باشد و معقول، نه دوستی و محبت ظاهری و تصنعی. باید محبت در راستای ساختار درست و صحیح اخلاقی و فرهنگی او باشد.امام صادق(ع) فرمود:جُبِلَتْ الْقُلُوبُ عَلی حُبِّ مَنْ نَفَعَها وَ بُغضِ مَنْ ضَرَّها؛(33)فطرت آدمی چنان ساختهشده که هر کس به او نیکی کند،او را دوست بدارد و هر که با او بد کند، دشمن.أَحِبُّوا الصِّبْیانَ وَ أرْحَمُوهُمْ وَ إِذا وَعَدْتُّمُوهُمْ فَفَوا لَهُمْ فَإِنَّهُمْ لایروْنَ إلاَّ أَنَّکمْ تَرْزُقُونَهُمْ؛(34)کودکان را دوست بدارید و با آنان عطوف و مهربان باشید.رسول اکرم(ص) فرمود:أَکرِمُوا أَوْلادَکمْ وَ أَحْسِنُوا آدابَکمْ؛(35)به فرزندان خود احترام کنید و با آداب و روش پسندیده با آنان معاشرت کنید.امام صادق(ع) فرمود:إن الله لَیرحَمَ الْعَبْدَ لِشَدَّةِ حُبِّهِ لِوَلَدِهِ؛(36)خداوند متعال به مردی که بیشتر به فرزندش محبت کند، رحم می کند.یادآوری می شود در این مورد نیز مانند سایر موارد اعتدال و میانه روی مد نظر باشد و چنان نباشد که محبت موجب جرأت و جسارت کودک نسبت به پدر و مادر و یا دیگران باشد. محبت تا حدی مورد نظر است که حریم و حدود احترامات حفظ شود و چنان نباشد که فرزند نسبت به دیگران جسور و جری باشد.محبت در اسلام، نوعی تربیت صحیح و درست و منطقی و حریم قائل شدن به رفتار و کردار متقابل فرزند به والدین و دیگران است و بهتر اینکه محبت به حدّ افراط و تفریط نرسد که آن گاه نه تنها به نفع کودک نیست، بلکه به ضرر اوست و در دین مبین اسلام نیز از این گونه محبت نهی شده است.امام صادق(ع) فرمود:شَرُّ الاباءِ مَنْ دَعاءُ الْبِرُّ إلی الافْراطِ وَ شَرُّ الاَبْناءِ مَنْ دَعاءُ التَّقْصیرُ إلی الْعُقُوقِ؛(37)بدترین پدران - والدین - کسانی هستند که نسبت به فرزند در محبت افراط کنند و بدترین فرزند کسی است که کوتاهی او نسبت به والدین به عاق شدن منجر شود.