عوامل طرح شده { 1 }

عوامل طرح شده 1 .  یکی از مهمترین عوامل اصلی این مشکلات  خود  خانواده ها  هستن !!شاید سوال بپرسید که چرا خانواده ؟؟جواب :چون ریشه های اخلاق و رفتار و شخصیت هر کسی در سن  کودکی رشد میکند . و کودک به این نهال تازۀ روح و تن از همان کودکی آب و غدا می رساند , که اگر این تغذیه اولی بد و فاسد باشد این انسان هر چقدر هم بالا رود باز مشکل خواه داشت   .نکات مهم و خیلد مهم : همه مادران و پدران از فرزندان خود انتظار دارند که وقتی بزرگ شدند به وظیفه اصلی خود در قبال پدر و مادر عمل کند و انتظاراتی را که آنها از فرزند خد دارند بر آورده سازد اما روایت وارد شده است: [والدینی که موجب قطع رابطه پدر و فرزندی و مادر و فرزندی می شوند، ملعونند](1) از این روایت به دست می آید که این وظیفه یک طرفه نیست بلکه اقدام به انجام وظیفه در آغاز متوجه والدین است. پدرو مادرند که با انجام وظایف خود فرزندی صالح تربیت کرد. و با جامعه تحویل می دهند که باعث سرافرازی و افتخار آنها در جامعه می شود و باز پدر و مادرند که با کوتاهی و سستی کردن در انجام وظیفه، عنصری بی ادی تحویل جامعه می دهند که باعث می شود برای پدر و مادر سرافکندگی و ضعف به ارمغان بیاورند. معیار و ملاک قضاوت نهایی و عمومی در اجتماع، زحمات والدین است؛ که اگر فرزندی واجد صفات انسانی و همه برای پدر و مادرش از خداوند طلب رحمت و مغفرت می کنند؛ اگر فاقد آن آداب باشد، بر عکس می شود امام سجاد (ع) در رساله حقوق راجع به حقوق فرزندان می فرمایند: بخواهی و یا نخواهی او به تو وابسته است و پیوند پدر و فرزندی قابل بریدن نیست. پس از آنجا که تو به سرنوشت خود علاقه مندی، باید نسبت به سرنوشت فرزندانت حساس باشی. محقق در این نوشتار به پدران و مادران کمک می کند که بتوانند حقوقی را که خداوند برای آنها مشخص کرده بشناسد و به آنها عمل کنند تا فرزندانی صالح به جامعه تحویل دهند که اگر ما از دنیا رفتیم، آنها با اعمال و رفتارشان باعث ارسال حسنه و نیکی برای ما باشند و درباره کم کاری در حقوق فرزندان و وظیفه مواخذه نشویم. در این تحقیق ابتدا سفارشی به پدر و مادر دارند که وجود فرزند و عدم آنرا حکمت الهی بدانند و برای فرزند دعا کنند و بعد نکوهش کرده به پدر و مادرانی که از وجود فرزند دختر ابراز ناراحتی می کنند و در مرحله بعد آدابی را برای تربیت اولاد بیان نموده ایم که با دانش و علم قبلی صاحب فرزند شویم بعد به حقوق فرزندان از همان آغاز و بدو تولد نوزاد تا دوران جوانی و نوجوانی بعهد محقق به زمان تربیت فرزند اشاراتی را نموده است که از چه زمانی باید این تربیت را آغاز کنیم تا نتیجه بدهد و حتی شیوه هایی را که اسلام برای تربیت فرزند بیان نموده است را به صورت دسته بندی بیان نموده است و در پایات بحث، نکات و سفارشات مهم و لازم را برای پدران و مادران بیان نموده که جای هیچ گونه تردیدی دیگر باقی نمانده باشد انشا الله در آینده نزدیک با رعایت این نکات و سفارشات فرزندانی صالح تحویل جامعه بدهیم. پیامبر خدا (ص) : اُطلُبَوا الوَلَدَ و التَمسوهُ؛ فَإنَّهُ قُرَّهُ العَینِ، و رَیحانهُ القَلبِ؛ (2)«پیامبر خدا(ص) فرمودند: فرزند بخواهید و آن را طلب کنید، چرا که فرزند مایه روشنی چشم و شادی قلب است». همچنین پیامبر فرمودند: [هیچ یک از شما نباید فرزند خواهی را ترک کند؛ چرا که وقتی انسان بمیرد و فرزندی نداشته باشد، نامش از میان می رود](3)پیامبر (ص) فرمودند: [هر چیزی میوه ای دارد و میوه دل، فرزند است.](4) امام کاظم(ع) فرمودند:[ کسی خوشبخت است که نمیرد تا این که جانشینی از (نسل) خود راببیند](5) از حضرت امام سجاد(ع) روایت شده که حضرت فرمودند:« از سعادت آدم مسلمانان این است که، کسب و تجارتش در ولایت و وطنش باشد و رفقا و هم نشینانش صالحان و نیکان باشند و فرزندانی داشته باشد که به آنها طلب یاری کند».(6) یعنی در کارهای دنیا او را کمک کنند. در ابتدا چند روایت بیان کردیم که عزیزان خوانند با خواندن آنها پی به این نکته ببرد که یکی از نعمت های بسیار بزرگ الهی برای بندگان نعمت اولاد است؛ زیرا که وجود فرزند برای پدر و مادر، در دنیا و آخرت فواید و منافع زیادی دارد. از جمله بیان کردیم که در دنیا باعث روشنایی چشم است، باعث می شود اسم و رسم و نام و نشان انسان بعد از خودش باقی بماند چنانچه در بحار روایت کرده امام می فرماید: «هر کس بمیرد و فرزندی نداشته باشد گویا هرگز به دنیا نیامده است و هر که بمیرد و فرزندی از او مانده باشد گویا نمرده است». همچنین بیان شده است که «هرگاه خداوند اراده خیر و خوبی با بنده دارد او را نمی میراند و از دنیا نمی برد او را تا آنکه فرزند خود را ببیند».(7) این است که گفته اند: زنده است کسی که در دیارش ماند خلفی به یادگارشرجوع کردیم به صحیفه سجادیه و به دعایی از حضرت سجاد(ع) برخورد کردیم که حضرت فواید فرزند برای پدر و مادر را اینگونه بیان نمودند: «خداوندا بر من منت بگذار به این که فرزند مرا باقی بگذاری و بر من منت بگذار به صلاحیت انها برای من، و بهره ور شدن من به سبب آنها، خداوندا عمرشان را طولانی کن، مدت حیات آنها را زیاد کن. خداوندا بازوی مرا به سبب آنها محکم کن و به سبب انها کجی مرا راست گردان و به سبب آنها عدد مرا بسیار گردان و مجلس مرا به سبب آنها زینت بده، و به سبب آنها یاد مرا زنده بدار و کفایت کن و به سبب آنها پنهان بودن مرا و یاری کن.»(8)آخرین فایده و ثمره ای که برای وجود فرزند برای پدر و مادر در اینجا بیان می کنیم روایتی است از رسول خدا(ص) که فرمودند: پنج نفر در قبرهای خود خوابیده اند و ثواب آنها در دیوان اعمال انها جاری می شود: کسی که درختی بکارد، یا چاهی بکند و یا مسجدی برای خدا بنا کند و یا فرزند صالحی بگذارد و یا قرآن بنویسد».(9)در کتاب ثمرات الحیات ج1، ص177 مرحوم سید امامی اصفهانی 10 فایده و عظمت وجود فرزند برای پدر و مادر بیان نموده است که ما را به طور مختصر بیان می کنیم: 1- از بابت تربیت و پرستاری فرزند چنانچه در بحار الانوار و حلیه المتقین ازقول رسول خدا(ص) بیان شده که حضرت فرمودند: «هر گاه زن حامله شد به منزله کسی است که روزه دار و نماز گزار و با مال و جانش در راه خدا جهاد کننده باشد و چون زائید اجر و ثوابش را کسی نمی داند و چون فرزند را شیر می دهد به هر مکیدنی ثواب یک بنده از اولاد اسماعیل آزاد کردن دارد، و همین که از شیر دادن فرزند فارغ شد ملکی دست بر پهلویش می زند و می گوید: عمل را از سر بگیر، گناه گذشته تو آمرزیده شد.2- از بابت گریه اطفال، پدر و مادر اجر و ثواب دارند جبرئیل عرض کرد: یامحمد(ص) زود است که خلق شود برای شما شیعیانی که هرگاه یکی از آنها در حال طفولیت گریه کند تا هفت سال گریه آنها «لا اله الا الله» است و بعد از هفت سال گریه اطفال استغفار است برای پدر و مادر تا وقتی که به حد بلوغ برسد هر حسنه، بجا می آورد برای پدر و مادر اوست بدون آنکه از حسنه خودش چیزی کم بشود.(10) (یعنی هر عملی فرزند انجام دهد یکی ثواب برای خود اوست و یک ثواب برای پدر و مادرش)3- وقتی طفل مریض می شود برای گناه پدر و مادرش کفاره می شود. «مرضُ الصَّبی کفارهُ لوالدیه» (11)4- از بابت مردن فرزند برای پدر و مادر اجر عظیم دارد که روایات زیادی در این باره وارد شده است از جمله: «رسول خدا (ص) فرمودند: اجر و ثواب مومن از فرزندش هر گاه بمیرد بهشت است چه صبر کند چه صبر نکند».(12)5- اجر عظیم برای پدر و مادر به سبب نفقه دادن فرزند است؛ در حدیث داریم «طلب روزی کردن و زحمت کشیدن برای عیال مثل جهاد کردن در راه خدا است»(13)6- اجر عظیم برای محبت فرزند بیان شده است [پیامبر خدا(ص) فرمودند: دوست دارید اطفال را آنها را رحم کنید و هر گاه به آنها وعده دادید به وعده وفا کنید زیرا که گمان می کنند شما آنها را روزی می دهید.](14) همچنین در روایتی است که حضرت صادق (ع) می فرماید: حضرت موسی عرض کرد پروردگارم را کدام عمل پیش تو افضل است خطاب شد، محبت اطفال کوچک، زیرا که من آنها را به فطرت توحید خود خلقشان کردم، اگر آنها را می رانیدم به رحمت خود آنها را داخل بهشت می گردانیدم به خصوص بعضی صفات و حالات در اطفال هست که محبوب خدا و پیغمبر می شوند و اگر در بزرگها پیدا می شود آنها هم محبوب خدا و پیغمبرش می شوند](15) ما به همین مقدار اکتفا می کنیم و به بقیه بحث می پردازیم تا خوانندگان عزیز زیاد در بحث خسته نشوند. و به بیان مورد دومی که اسلاک در مورد آن تاکید فراوان داشت می پردازیم یعنی راه و رسم و آداب تربیت و شیوه های آموزش به فرزندان.در این بخش چند سوال مطرح است:1- اینکه پدر و مادران تا چه اندازه در قالب فرزندان مسوول هستند؟2- آیا تمام آنچه فرزندان ما انجام می دهند خودشان مقصر هستند و یا پدر و مادران نیز در اعمال آنها شریک هستند؟3- چه کنیم که فرزندان ما بهترین الگو برای جامعه و برای فرزندان دیگر باشند؟ بای جواب به این سوالات ما راهکارهای اسلام، و شیوه های اسلام را برای تربیت بیان می کنیم تا هر پدر و مادری ببیند چقدر برای فرزندش وقت گذاشته است و چقدر باید از او توقع داشته باشد.1- باور های اسلامی به ویژه توحید. قرآن کریم می فرماید: «لا تُشرک باللهِ إنَّ الشرکَ لظلمُ عظیمُ»(48)«به خدا شرک نورز که شرک، ظلم بزرگی است.» همچنین قرآن می فرماید: انسان بر اساس فطرت اولیه خود خداشناس است.«فَأَقِم وَجهَکَ للدینِ حنیفاً فطرَتَ اللهِ التی فطرَ الناسَ علیها»(49) «ای رسول ما، روی خود را متوجه آیین خالص پروردگارت کن، این فطرتی است که خداوند، انسان ها را بر آن آفریده است».روایتی پیامبر(ص) فرمودند: [فرزند بر اساس فطرت ائولیه خلقتش، خدا شناس است این پدر و مادرند که او را به سمت یهودیت و مسیحیت و محبوسی شدن رهنمون می شوند].(50)بنا به فرموده قرآن، لقمان حکیم فرزند خود را طوری توصیه می کند که گویی بر اساس خلقت اولیه، اصل معرفت به خدا برای او محرز است و می دانی که خالقی این عالم را افریده است؛ ولی پدر باید مراقب باشد که این شناخت فطری دستخوش انحراف و شرک نشود، زیرا شرک، ظلم است. اولین نکته آموزشی و اولین اصل تربتی، هدایت به سوی توحید و جهت دادن به فطرت اولیه است در تبیین آیه شریفه 3 نکته خیلی مهم است:الف) برای تربیت فرزند باید از فطرت و عرائز ذاتی انسانی غافل نباشند و از همین نیروهای خدادادی برای تربیت کودک کمک بگیرند.ب)در آموزش و تربیت کودک، از استدلال و برهان قابل فهم استعانت جویند و هرگز چیزی را بدون دلیل به کودک القا نکنند. ذهن کودک در آن دوران بسیار مستعد و پرسش گر است و از همان آغاز باید با استدلال های متین و ساده و قابل فهم آن را شکوفا کرد.ج) در هر حال والدین به شخصیت انسانی کودک توجه کنند اگر چه او کودک است. پیامبر اسلام(ص) فرمودند:[زبان کودکانتان را نخستین بار با کلمه «لا اله الا الله» باز کنید و هنگام مرگ، «لا اله الا الله» را به آنان تلقین کنید؛ چرا که هر کس اولین سخنش «لا اله الا الله» و آخرین سخنش « لا اله الا الله» باشد و هزار سال هم عمر کند، از هیچ گناهی باز خواست نمی شود.](51)2- احسان به پدر و مادر « وَ بِالوالدینِ إحساناً»؛ (52)به پدر و مادر خود نیکی کنید. توجه دادن فرزند به نیکی به والدین باید با برهان و استدلال باشد مثلا آیه کریمه قرآن می فرماید :«وَ وَصینا الإنسانَ بِوالدیهِ حَمَلَتهُ أمهُ وَهناً علیَ وَهنٍ وَ فِصالُهُ فِی عامینِ»؛(53)«ما به انسان درباره پدر و مادر سفارش کردیم. مادرش او را با ناتوانی روی ناتوانی حمل کرد (به هنگام بارداری هر روز رنج و ناراحتی تازه ای را متحمل می شد) و دوران شیخوارگی او در دو سال پایان می یابد». چرا فرزند باید به اطاعت و نیکی به پدر و مادر دعوت شود؟ برای اینکه انها در رشد و تربیت او متحمل رنج و مشقت شده اند. در حقیقت باید از ابتدا به کودک بیاموزند که هرکس به او احسان و خدمتی می کند، باید صاحب انسان را ارج نهد و احترام کند.3- توجه به معاد «أفَحَسبتُم أنما خَلَقناکم عَبَثاً و أنکُم إلینا لا ترجعون»(54)«آیا گمان گردید شما را بیهوده افریده ایم و به سوی ما بازگردانده نمی شودید؟! »کودک از آغاز باید بداند که اساس آفرینش او، بر حکمت و رمز و رازی استوار است و بیهوده خلق نشده است. هر کاری در این عالم انجام دهد عالم دیگری هست و نشانگر و نمایاننده همه افعال و کرده های انسان خواهد بود.4- دوستی پیامبر و خاندانش پیامبر خدا(ص) فرمودند: [فرزندانتان را بر سه ویژگی تربیت کنید : دوستی پیامبرتان، دوستی اهل بیت او، خواندن قرآن](55)5- واجبات به ویژه نماز و روزه « وَ أمر أهلکَ بالصَّلوهِ و اصطبر علیها لا نسئلُکَ رزقاً نحنُ نرزُقُکَ و العَقِبَهُ للتقوی»(56)« وخانواده ات را به نماز امر کن، و خود بر آن شکیبا باش از تو روزی نخواسته ایم، روزی ات را می دهیم و فرجام (نیک) برای تقواست».وظیفه والدین است که فرزند را یاری کنند تابه اطاعت الهی خو بگیرد و مطیع پروردگارش باشد شیرینی و حلاوت انس و گفتگو با خدا را از همان آغاز به کودک بچشاند به او القا کنند که کمترین وظیفه بنده در پیشگاه پروردگارش، خضوع و تذلل است و همین مساله در والدین باید توجه داشته باشند که کودک با عبادت و نماز که ساده ترین وسیله پیوند انسان و خالق است، انس دهند. در سیره امام سجاد(ع) آمده است: [روش امام(ع) این بود که – برخلاف وقت فضیلت- بچه ها راتوصیه می کردند که نماز ظهر و عصر و همچنین مغرب و عشاء را پشت سر هم و بدون فاصله بخوانند بعضی گفتند: چطور در توصیه نماز به اطفال، رعایت فضیلت وقت را نمی فرمایید – مثلا نماز مغری در اول وقت مغرب خوانده شود و عشا بعد از فاصله زمانی معین همین طور، نماز ظهر و عصر- حضرت فرمودند: اطفال باید به عبادت انس بگیرند، منتها عبادت بر آنها سنگینی نکند تا عبادت را دوست داشته باشند و به آن رغبت پیدا کنند در این صورت وقتی با نماز انس گرفتند، دیگر آن را تضییع نمی کنند و به آن کم توجه نمی شوند و سایر اشتغالاتش را بر نماز مقدم نمی کنند. و فرمودند: وقتی کودکان قدرت نماز خواندن پیدا کردند، بگذارید فقط نماز های واجبشان را بخوانند و آنها را به مستحبات وادار نکنید.(57) امام باقر و امام صادق(ع): چون پسر به سه سالگی رسید، باید به او بگویند: هفت مرتبه بگو «لا اله الا الله» سپس رهایش کنند تا سه سال و هفت ماه و بیست روز او کامل شود. سپس باید به او بگویند: هفت مرتبه بگو «محمد رسول الله» و او را رها کنند تا چهار سال او تمام شود آن گاه باید به او بگویند: هفت مرتبه بگو «صلی الله علی محمد و آله» سپس رهایش کنند تا پنج سال او تمام شود آنگاه از او بپرسند: دست چپ و راستت کدام است؟ اگر شناخت باید صورتش را به سمت قبله برگردانده، به او گویند: سجده کن. سپس رهایش کنند تا هفت سال او تمام شود پس وقتی هفت سال او تمام شد، باید به او بگویند: صورت و دو دستت را بشوی. وقتی آن دو را شست، باید به او بگویند: نماز بخوان سپس رهایش کنند تا نه سال او تمام شود وقتی تمام شد وضو به او یاد داده شود و بر (ترک) آن، تنبیه گردد و به نماز، امر شود و بر(ترک) آن، تنبیه گردد. وقتی وضو و نماز را فرا گرفت خداوند، او و پدر و مادرش را می آمرزد، ان شاءالله(58)6- قرآن پیامبر خدا(ص): [کسی که پیش از بلوغ قرآن بخواند، به تحقیق در کودکی او به حکمت داده شده است].(59)7- امر به معروف و نهی از منکر پدر و مادر نباید از کودکشان یک انسان منزوی و گوشه گیر و معزول از اجتماع بسازند باید بدانند که انسان سعادتمند کسی است که همه سعادت را فقط در قالب عبادات شخصی جستجو نمی کند.دوران کودکی شرایط حساس تربیتی بر ان حاکم است، اگر کودک در این شرایط، مسائل صحیحی را فرا گیرد، سعادت او تضمین می شود پس والدین کودک را نسبت به اجتماع و سرنوشت سایر انسان ها توجه دهند و در اویل حساسیت را ایجاد کنند و ادای فریضه امر به معروف و نهی از منکر را به وی بیاموزند و او را طورب تربیت کنند که او خود را موظف به امر به معروف و نهی از منکر بداند.8- صبر بر مصائب « وَ أصبِر عَلَی ما أصابَکَ» (60)« در برابر مصائبی که به تو می رسد شکیبا باش»امیرالمونین (ع) در توصیه به فرزندشان سید الشهداء(ع) می فرمایند: « فرزندم! یکی از گنجینه های ارزشمند ایمان، صبر بر مصیبت است».(61) والدین باید بیاموزد که آینده زندگی با او مشکلات، گره خورده است و راه غلبه بر مشکلات گریز از اجتماع نیست، بلکه صبر است. از مهنای دیگر صبر، حفظ حریم های شرعی و قانوی در رویا رویی با مشکلات است ممکن است کودک در هنگام رو به رو شدن با مشکلات به خاطر عدم آشنایی از خود عکس العمل های نامناسبی نشان بدهد؛ مثلا دست به خلاف شرع یا قانون بزند به طور طبیعی در این موارد، یک انسان متخلف، متمرد، بد جهره شناخته شده و از لذایذ زندگی دنیوی و سعادت اخروی محروم می شود خداوند در آیات می فرماید: «وَ أصبِر علی ما أصابَکَ إنَّ ذلکَ من عَزمِ الامور»(62) « فرزندم! در برابر مصیبت هایی که به تو می رسد شکیبا باش که این از کارهای مهم است».9- میانه روی در امور «وَ اقصِد فِی مشیکَ وَ اغضُض مِن صَوتِک »(63)« پسرم! در راه رفتن اعتدال را رعایت کن؛ و از صدای خود بکاه و هرگز فریاد مزن».کنایه از این است که در مسیر زندگی و حرکت به سوی مطلوب و صدا کردن و طلبیدن محبوب، هرگز دچار افراط نشو، از تندروی و سرعت زیاد و از فریاد بپرهیز.10- نوشتن پیامبر خدا(ص)فرمودند: [ حق فرزند بر پدر، ان است که نوشتن، شنا کردن و تیر اندازی رابه او یاد دهد و مال حلال برایش به ارث بگذارد.](64)11- بهداشت پیامبر خدا(ص) فرمودند: [هرکاری را چاره ای است و چاره تندرستی در دنیا چهار چیز است: کم سخن گفتن، کم خفتن، کم راه رفتن و کم خوردن].(65)پیامبر خدا(ص): [ معده؟، خانه همه دردهاست و پرهیز، ریشه همه درمان ها].(66)12- شنا و تیر اندازی پیامبر اسلام(ص) فرمودند:[به پسرانتان، شنا و تیر اندازی یاد دهید و به دختر، ریسندگی](67) این سوال مطرح است که تربیت و تأدیب کودک چه موقع است؟ امام صادق(ع) فرمودند: [ما کودکان خود را وقتی پنج ساله شدند به نماز امر می کنیم و شما کودکانتان را وقتی هفت ساله شدند، نماز خواندن وا دارید. ما کودکانمان را وقتی به سن هفت سالگی رسیدند امر می کنیم که تا هر مقدار از روز را که میتوانند روزه بگیرند و هرگاه تشنگی و گرسنگی بر آنان غالب آمد افطار کنند تا بدین ترتیب به روزه گرفتن عادت کنند و توان آن را بیابند و شما را نیز وقتی کودکانتان نه ساله شدند به آنها دستور دهید که تا هر مقدار از روز را که می توانند روزه بگیرند و هر گاه تشنگی بر آنان غلبه کرد و روزه شان را باز کنند.](68)همچنین پیامبر(ص) فرمودند:[فرزند هفت سال آقاست و هفت سال خدمتکار و هفت سال وزیر و دستیار. اگر تا بیست و یک سالگی از کمکی که به کرده ای راضی بودی (و تربیت نتیجه داد) که خوب و گرنه به شانه او بزن (و دیگر حال خود رهایش کن) و تو درباره او نزد خداوند معذوری.](69) امام صادق(ع) فرمودند: [پسرف هفت سال باید بازی کند، هفت سال آموزش قرآن ببیند و هفت سال، حلال و حرام را فرا بگیرد.](70)شیوه های تربیت اسلامی به چه صورت است؟ 1- احترام و مدارا و دلسوزی ومحبت امام زین العابدین (ع) می فرمایند: [حق خردسال، مهربانی در آموزش او بخشیدن او و پوشاندن (اشتباهات) او، مدارا کردن با او و یاری کردن اوست...](71)امام علی(ع) فرمودند: [همانند طبیب مدارا کننده باش که دارو را جایی به کار می برد که سودمند است.](72)2- قاطعیت و سازش نکردن امام علی(ع) در نامه ای به یکی از کارگزارانش-: [پروای الهی داشته باش و اموال این مردم را با آنان باز گردان که اگر چنین نکنی و خداوند، امکان دستیابی به تو را بدهد، درباره تو آن می کنم که (به وظیفه ام عمل کرده) نزد خدا معذور باشم و با این شمشیرم، که هر کس را با آن زدم، وارد دوزخ شد، بر تو خواهم زد. به خدا سوگند اگر حسین و حسن هم کاری را که تو کردی انجام دهند، هیچ نرمش و رخصتی از جانب من نمی بینند و در اراده من، هیچ تاثیری نمی گذرد تا حق را از انان بستانم و ستم هایی را که کرده اند، برطرف سازم.](73)3- تربیت عملی امام علی(ع) می فرمایند: [هر کس خود را پیشوای مردم قرا دهد، باید پیش از آموزش دادن به مردم یاد دادن به خود را آغاز کند، و باید پیش از تربیت زبانی، با رفتارش تربیت کند آموزگار و مربی خود، بیش از آموزگار و مربی مردم، شایسته احترام است.](74)امام صادق(ع) فرمودند:[با غیر از زبانتان (با رفتار) دعوت کننده مردم باشید و مردم از شما پرهیزگاری تلاش خستگی ناپذیر و نماز و خوبی ببینند که این، دعوت کردن است.](75)اسلام یک الگوی تربیتی زیبایی را برای تربیت کودکان بیان نموده است که جامع ترین الگو می باشد چون در قدیم پدران و مادران فرزندان خود را با الگوی سختگیری تربیت می کردند و آنها معتقد بودن که اگر به کودکان محبت شود آنها لوس بار می آیند که در اینجا کودک و فرزند ما از لحاظ عاطفی و روانی دچار اضطراب و تنش، افسردگی و گاهی خودکشی می شد. در الگوی دیگر فقط به فرزندان محبت می کردند و هیچ سختگیری برای کارهای آنها نداشتند که ضعف این اگر این بود که فرزندانی لوس، ضعیف النفس، وابسته و پر توقع و از لحاظ عاطفی کودک صفت تربیت می شدند که در برابر مشکلات مقاوم و صوبر نیستند و در الگوی دیگر نه محبت می کردند و نه قاطعیت که فرزندان مبتلا به بزهکاری و خلافکاری می شوند در الگوی دیگر هم به فرزندان محبت می کردند و هم سخت گیری و قاطعیت که در این الگو فرزندان هم از لحاظ عاطفی ارضا می شدند و هم سختکوش، صبور و مسئولیت پذیر تربیت می شدند دانشمندان این الگو را بهترین الگوی تربیت کودک می دانند.(76)اما اسلام یک الگوی زیبای دیگری را بیان می کند: محبت، قاطعیت و کرامتیعنی علاوه بر اینکه باید به فرزند محبت شود (البته افراط و تفریط صورت نگیرد) قاطعیت (افراط در ملامت و سرزنش صورت نگیرد) از آن طرف بحث تکریم فرزندان را مورد نظر قرار داده است و در خطبه شعبانیه آمده است: کودکی که با ارزش قلمداد می شود و شخصیت او محترم شمرده می شود (تکریم)، به احساس خود ارزشمندی (عزت و کرامت نفس) دست می یابد و کسی که برای خودش ارزش قائل باشد، خود را به زشتی ها آلوده نمی کند.(77)کودک هر چند کوچک است اما دارای استعداد و سرمایه های خداداری است که در او به صورت بالقوه موجود است و باید به فعلیت برسد پدر و مادر باید کمک کنند تا این قوای مستعد شکوفا شود آموختن راه و رسم ادب منوط و مشروط به تکریم فرزند و شخصیت دادن به اوست و نه تحقیر و کوچ کردن او. در روایتی از پیامبر(ص) به نقل از امام صادق(ع) آمده است:[خداوند رحمت کند پدری را که فرزندش را در نیکی یاری کند – روات و کسانی که مستمع کلمات معصومین(ع) بودند، گاهی افراد فهیمی بودند که درباره ان مطالب از معصوم (ع) توضیح می خواستند- روای می گوید: عرض کردم یا رسول الله! چگونه باید فرزند خود را کمک کند؟ حضرت فرمودند: بپذیرد انچه را که کودک قادر به انجام آن است، و ناتوانی های وی رابر او ببخشاید و او را به زشتی ها، قبایح و کارهای فوق طاقت امر نکند؛ محیط وحشت، اضطراب و نگرانی برای او به وجود نیاورد؛ چون در روح کودک اثر منفی به جای می گذارد.](78)مثلا پدر باید فرزندش را در انجام نیکی و نیکوکاری کمک کند در قدم اول باید آنچه را که کودک در محدوده استطاعت و قدرتش انجام داده، از او بپذیرد و اصلا تکلیفی که خارج از قدرت اوست از او نخواهد. پیغمبر(ص) به امیر المومنین (ع) توصیه می فرماید: [علی جان! این دین دارای متانت است و از نشانه های متانت دین این است که امور دین آمیخته با نمدارا و رفق است، نه با خشونت و شدت؛ که اگر بخواهی در امر دین با شدت و تندی و خشونت عمل کنی باعث می شود که تو عبادت را خدا را منفور و مبغوض بپنداری](79)  در خانواده هایی که به پدر و مادر متدین هستند و دوست دارند بچه هایشان از آغاز مسائل دینی خود اهمیت بدهند، آنان را در انجام عبادت تحت فشار می گذارند مثلا کودکی را که در آخرین ساعات شب تابستانی خوابیده است، ساعت سه صبح برای خواندن نماز بیدار می کنند این باعث می شود یک عمل عبادی ارزشمند، که موجب علو مقام مومن و استحکام ایمان اوست، در چشم و ذهن فرزند عملی مخل و آزار دهنده جلوه کند اگر کسی بخواهد در تربیت فرزند روش صحیحی را بپیماید، باید کلیات را برای او بگوید و در امور جزئی مراقب رفتار و اعمال او باشد؛ بدون اینکه در جزئیات و خطاهای احتمالی او دخالت کند تا آن جا که ممکن است چشم بپوشد، اگر چه در بعضی موارد تکرار اشتباه که ملامت و سرزنش لازم است، باید او را ملامت کند. امیرالمومنین(ع) فرمودند: [زیاده روی در سرزنش و ملامت، آتش لجاجت و لجبازی را شعله ورتر می کند](80)پس تکریم نکردن شخصیت فرزند در تادیب و روش های تربیتی باعث می شود که او نسبت به خطا و گناه جرأت پیدا کند؛ یعنی با پدر و مادر از در لجبازی وارد شده به تکرار آن خطا مصر گردد و چون رعایت حرمت و شخصیت او نشده، باعث می شود که نه تنها در خردسالی به آداب صحیح تربیت نشود؛ بلکه در بزرگسالی که هنگام نتیجه گیری از تادیب دوران کودکی است انسانی بی ادب و فارغ از آداب باشد. امام عسگری (ع) فرمودند :[ اگر پدر با فرزند طوری رفتار کند که در دوران کودکی نسبت به پدر متجری شوئ و ادب پدر و فرزندی را رعایت نکند، باعث خطاکاری او در بزرگسالی و موجب عقوق فرزند و قطع رحم می شود].(81)امیر المومنین(ع) فرمودند:[اگر کسی خود را به هیچ انگاشت، دیگر مید هیچ خیر و رشدی از او نداشته باش](82)امام هادی(ع) هم در این باره می فرمایند:[ اگر کسی خود را خفیف و کوچک شمرد، از شر او در امان نیستی].(83) امیر المومنین(ع) می فرماید: [کسی که کرامت انسانی خود را درک کند، هرگز با خطا و اشتباه آن را از بین نمی برد](84) همچنین آقا امیر المومنین(ع) می فرماید: [اگر کسی خود را بزرگ ببیند، شهواتی که او را به خطا می کشاند، نزد او ناچیز و بی ارزش می شود.](85) از مصادیق دیگر تکریم و احترام به فرزند این است که به حق مالکیت او بر اشیاء و سایل احترام بگذاریم. در همان کودکی، طفل چیزهایی خاص خود دارد: لباس، ظرف، کتاب و... که مخصوص اوست یکی از روش های احترام به فرزند این است که اگر والدین به هر دلیلی به یکی از آنها احتیاج پیدا کردند، به مالکیت او احترام بگذارند و از او اجازه بگیرند؛ یا مثلا اگر مهمانی به خانه وار می شود، فرزند را در استقبال یا پذیرایی از مهمان تشویق کنیم و او را به عنوان یک شخیت مستقل به رسمیت بشناسیم. امام صادق(ع) می فرماید:[یَقُّلُ مَسیوره](86) وقتی به او کاری واگذار می کنید و در حد استطاعت و قدرتش آن را انجام می دهد، اما به پایان نرسانده است، از او تشکر کنید و همین مقدار از او بپذیرید، و از تحقیر او با این عبارت که تو توانایی نداشتی، عرضه نداشتی کار کوچک را به انجام برسانی و.... بپرهیزید و او را بپذیرید. البته یک قاعده اینجا هست که استثناء بردار نیست و ان این که امام علی(ع) می فرمایند: [اگر می خواهیم فرزندانمان را درست تربیت کنیم ابندا باید خود را اصلاح کنیم](87) قابل قبول نیست که پدری خانه دروغگویی، بی ادبی، عهد شکنی و طلم و تعهد را سیره کار خود قرار دهد اما از فرزندش توقع داشته باشد به او دروغ نگوید، اگر پدر و مادر داخل خانه به یکدیگر دروغ بگویند یا به فرزند دروغ بگویند و به آن قول بدهند و به آن وفا نکنند یا خلف وعده کنند، کودک هم دروغگو تربیت خواهد شد و به وعده هایش بی توجه خواهد بود. پدر و مادر بدون اینکه به کودک خود بیاموزند که کار خوب و بد کدام است، از او توقع دارند که خلاف نکند پس کودک باید ابتدا زشتی و نیکی را بشناسد، مرتکب بدی ها نشود و به خوبی ها عمل کند این پدران بدون توجه به کوتاهی خود، به محض اینکه فرزندشان مرتکب خلافی شد، بدون تفکر در انتخاب بهترین روش، با تادیب جسمی و ضرب و جرح می پردازند در حالی که در معارف ما این روش مطلقا ممنوع است. در بعضی از روایات وارد شده است:[ ... مبادا فرزندت را کتک بزنی برای ادب کردم او می توانی با او قهر کنی اما مراقب باش دوران قهر تو به طول نینجامد.](88) در روایت دیگر وارد شده است: [فقط سه روز می توانی قهر کنی.](89)امیرالمومنین(ع) می فرمایند: [حیوان است که موعظه در او اثر ندارد و فقط با کتک می شود به کاری وادارش کرد. اما انسان عاقل که خداوند به او نیروی عقل را عنایت کرده، هرگز نیاز به تنبیه، زور و خشونت ندارد.](90)امام باقر و امام صادق(ع) فرموده اند: [مصونیت فرزند اش در لغزش، خطا و اشتباه، با صالح بودن پدران تامین می شود].(91) تجربه نشان داده است فرزندی که پدرانی سختگر و خشن دارند و محیط خانواده همراه با خشونت است. در بزرگستالی افرادی ترسو، جبون، خجالتی، و گریزان از موجهه و رویارویی با مشکلات خواهند بود.